ელექტრო ბატარეების მეორე სიცოცხლე - ნახე როგორ „ცოცხლდებიან“ ძველი EV ბატარეები
Apr 8, 2025
ელექტრომობილების ბატარეების გადამუშავება რთული პროცესია, თუმცა მოთხოვნა იშვიათ ლითონებზე ახალ ინოვაციებს ბადებს – კომპანიები ცდილობენ, ამოიღონ ძველი ბატარეებიდან ლითონები და ხელახლა გამოიყენონ ისინი.
ერთ-ერთ ლაბორატორიაში, სამხრეთ-დასავლეთ ინგლისში, სადაც კომპანია Altilium მუშაობს, ბატარეები არ იკარგება – ისინი „ხელახლა იბადებიან“. პირველ ეტაპზე, ისინი ნადგურდებიან — ფაქტობრივად ქუცმაცდებიან შავ ფხვნილად, რომელსაც “შავი მასა” ეწოდება. ამ ფხვნილის თითოეული მარცვალი მილიმეტრზე მცირეა.
მიუხედავად იმისა, რომ ფხვნილი შეიცავს პლასტმასასა და ფოლადს, რომელიც გამოყოფას საჭიროებს, მასში უხვად არის ლითიუმი, ნიკელი, კობალტი და გრაფიტი — ბატარეების წარმოებისთვის აუცილებელი და ძვირადღირებული ელემენტები.
ელექტრო ბუმი და მოთხოვნა მეტალებზე
2023 წელს, მსოფლიო ბაზარზე გაყიდული ყველა ავტომობილის თითქმის 20% ელექტრო იყო. გაყიდვები წინა წელთან შედარებით 35%-ით გაიზარდა, ხოლო გზებზე უკვე 40 მილიონზე მეტი ელექტრომობილია. ამ ყველაფერმა ბაზარზე მეტალების მოთხოვნა მკვეთრად გაზარდა.
როგორც Altilium-ის პრეზიდენტი კრისტიან მარსტონი აღნიშნავს, მთავარი გამოწვევაა ის, რომ ლითონების დიდი ნაწილი გეოგრაფიულად ძალიან მცირე არეალზეა კონცენტრირებული: მსოფლიო ნიკელის ნახევარი ინდონეზიიდან მოდის, ხოლო კობალტის ორი მესამედი — კონგოდან, სადაც მაღაროებთან დაკავშირებული ადამიანის უფლებების დარღვევებია გავრცელებული.
Altilium-ის მიდგომა
Altilium-ის ლაბორატორია აშენებულია ინგლისში, გამოჩენილი ადგილმდებარეობის გარეშე. იქ მუშები მუშაობენ სპეციალურ ჰიდრომეტალურგიულ პროცესზე, რომლის დროსაც შავი მასა გადის მჟავოვან განზავებას და ხდება მეტალების გამოყოფა.
მნიშვნელოვანი ნაბიჯია ის, რომ კომპანია იყენებს წყალზე დაფუძნებულ სისტემას ნაცვლად ტრადიციული პირომეტალურგიისა, რომელიც მნიშვნელოვან ნახშირორჟანგს გამოყოფს. შავი მასის დამუშავებით შესაძლებელია მიღებულ იქნას გრაფიტი, ნიკელი, კობალტი და მანგანუმი — მეტალები, რომლებსაც შემდეგ კვლავ გამოიყენება ბატარეების წარმოებაში.
წრიული ეკონომიკა და ენერგეტიკული უსაფრთხოება
Altilium და მსგავსი კომპანიები გვიახლოვებენ წრიული ეკონომიკის მოდელს, სადაც იშვიათი რესურსები მუდმივად რეინტეგრირდება და არ ხდება მათი გაფლანგვა. მარსტონი აცხადებს, რომ ბატარეების გადამუშავება არა მხოლოდ გარემოსთვისაა სასიკეთო, არამედ ენერგეტიკული უსაფრთხოების გარანტიაა:
„ბატარეები, რომლებიც ქვეყანაშივეა, სტრატეგიულ აქტივად უნდა ჩაითვალოს. თუ მათი გადამუშავება ადგილობრივად მოხდება, მაშინვე ადგილობრივ ეკონომიკას მოაქვს სარგებელი.“
აღსანიშნავია, რომ ლითიუმი და სხვა მნიშვნელოვანი ელემენტები მხოლოდ რამდენიმე ქვეყანაში მოიპოვება და მათი მოპოვება ეკოლოგიურ პრობლემებთან არის კავშირში. სწორედ ამიტომ ითვლება გადამუშავება მომავალში რესურსების მთავარ წყაროდ. 2040 წლისთვის ლითიუმისა და ნიკელის მოთხოვნის ნახევარი შესაძლოა სწორედ გადამუშავებით დაკმაყოფილდეს.
გამოწვევები და პერსპექტივა
მიუხედავად პროგრესისა, ეს ინდუსტრია ჯერ კიდევ საწყის ეტაპზეა. ტექნოლოგიური სირთულეებიდან დაწყებული, ღირებულების ჯაჭვის გაუმართაობამდე, ბევრი ბარიერია გადასალახი. მაგრამ როგორც კვლევები მიუთითებს, გადამუშავებას შეუძლია 40%-ით შეამციროს ახალი მაღაროების საჭიროება და შექმნას სტაბილური და მდგრადი მომავალი.
ევროკავშირმა უკვე მიიღო ახალი რეგულაცია ბატარეების გადამუშავების ეფექტიანობაზე, რომელიც ძალაში 2025 წლიდან შევა. შეერთებულ შტატებში კი "ინფლაციის შემცირების აქტმა" (IRA), რომელიც ბაიდენის ადმინისტრაციამ მიიღო, ბიძგი მისცა ამ მიმართულებით ინვესტიციებს.
დასკვნა
შავი მასიდან გამოყოფილი ელემენტების მეშვეობით შესაძლებელია ახალი ბატარეების დამზადება ისე, რომ მინიმუმამდე დავიყვანოთ გარემოზე ზემოქმედება. მომავალი ეკონომიკებისთვის გადამუშავება გარდაუვალია — როგორც გარემოსთვის, ისე გეოპოლიტიკური სტაბილურობისთვის.
“ის ქვეყნები იქნებიან მომავალის ეკონომიკური ლიდერები, ვინც გააკონტროლებს კრიტიკულ ლითონებს,” — ამბობს მარსტონი.
